Demokratik katılımın yerel düzeyde kurumsallaşması ve karar alma süreçlerinin uzmanlık temelli olarak yürütülmesi, çağdaş belediyecilik anlayışının temel taşlarındandır. Bu bağlamda, belediye meclislerinde kurulan ihtisas komisyonları, hem teknik uzmanlık gerektiren konuların değerlendirilmesinde hem de meclis çalışmalarının etkinliğinin artırılmasında kritik bir rol oynamaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca kurulan bu komisyonlar, yerel sorunlara yönelik daha derinlikli analizlerin yapılmasını, katılımcı ve şeffaf bir karar alma sürecinin gelişmesini destekler niteliktedir. Bu yazıda, ihtisas komisyonlarının yasal dayanağı, oluşturulma usulleri, görev alanları ve belediye yönetimindeki işlevsel önemi detaylı biçimde ele alınacaktır.

1. İhtisas komisyonları nedir? Ne amaçla kurulur?

İhtisas komisyonları, belediye meclisi bünyesinde, teknik veya uzmanlık gerektiren konuların ayrıntılı şekilde incelenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla kurulan danışma ve hazırlık organlarıdır. Bu komisyonlar, kendilerine havale edilen konular hakkında rapor hazırlayarak nihai karar merci olan meclise görüş sunarlar.

2. Komisyonlar kimlerden ve nasıl oluşturulur?

Komisyon üyeleri, meclis üyeleri arasından belirlenir.

• 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre: Komisyonlar, en az 3, en fazla 5 üyeden oluşur.
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na göre: Büyükşehir meclisinde kurulacak komisyonlar en az 5, en fazla 9 üyeden oluşur.

İhtisas komisyonları, meclis üye tam sayısına göre siyasi temsil oranı dikkate alınarak kurulur. Yani her siyasi parti grubunun ve bağımsız üyelerin meclisteki üye sayısı, meclis üye tam sayısına oranlanır; bu oranlar komisyonlara düşen sandalye sayılarına çevrilerek temsil sağlanır.

3. Komisyon üyeleri nasıl belirlenir?

İhtisas komisyonlarına:

• Siyasi parti grupları aday gösterebilir,
• Aynı zamanda üyeler kendi siyasi partilerinden aday da olabilir.

Üyelerin seçiminde, meclisteki partiler temsil oranlarına göre aday gösterir ve seçim meclis tarafından oylanarak yapılır.

4. Bir meclis üyesi birden fazla komisyona seçilebilir mi?

Evet. Meclis üyeleri, aynı anda birden fazla ihtisas komisyonunda görev alabilir. Bu durum, özellikle uzmanlık veya bilgi birikiminin çeşitli alanlara katkı sunması açısından yerel meclislerde yaygın şekilde uygulanan bir yöntemdir.

5. Komisyon üyesi verilemeyen siyasi partilerin durumu nedir?

Bazı durumlarda, meclisteki komisyon toplam sandalye sayısı, meclis üye tam sayısından fazla olabilir. Bu durumda, siyasi dağılım nedeniyle bazı küçük partilerin ya da bağımsız üyelerin doğrudan temsil hakkı doğmaz.

Bu tür durumlarda, komisyona üye veremeyen siyasi partilerin meclis üyeleri ve bağımsız üyeler, meclis kararıyla komisyonlarda görev alabilir. Böylece, temsilde adaletin korunması amaçlanır.

6. Komisyon üye seçiminde hangi yöntem uygulanır?

Danıştay 8. Dairesi’nin 19.02.2014 tarihli, 2011/12 E. – 2014/1122 K. sayılı kararına göre:

• İhtisas komisyonlarına üye seçimi nispî çoğunlukla yapılmalıdır.
• Ancak partiler arası dağılımda, temsil oranının adil biçimde yansıması için basit orantı yöntemi kullanılmalıdır.

Bu karar, hem çoğunluk ilkesini hem de siyasi temsilde adalet ilkesini bir arada gözetmeyi amaçlamaktadır. Basit orantı yöntemi, küçük grupların dışlanmasının önüne geçerek, çoğulcu temsil sistemini güçlendirir.

7. Basit orantı yöntemi nedir ve nasıl işler?

Basit orantı yöntemi, her grubun (siyasi parti veya bağımsız) meclisteki üye sayısının, toplam meclis üye sayısına bölünmesiyle elde edilen oranların, komisyon toplam üye sayısına yansıtılması esasına dayanır.

Örnek:

Mecliste 30 üye varsa ve 6 üyeli bir komisyon oluşturulacaksa;
Parti A’nın 15 üyesi varsa → 15/30 = %50 → 6 x %50 = 3 sandalye
Parti B’nin 10 üyesi varsa → %33 → 6 x %33 ≈ 2 sandalye
Parti C’nin 5 üyesi varsa → %17 → 6 x %17 ≈ 1 sandalye

Bu dağılım sayesinde, hiçbir grup temsil dışı bırakılmaz ve meclisteki güç dengesi komisyonlara da doğru biçimde yansıtılmış olur.

8. Hangi komisyonların kurulması zorunludur?

Zorunlu komisyonlar, belediyenin türüne göre değişiklik göstermektedir.

• İl ve ilçe belediyelerinde (nüfusu 10.000’i aşan):
  • Plan ve Bütçe Komisyonu
  • İmar Komisyonu
• Büyükşehir belediyelerinde:
  • İmar ve Bayındırlık Komisyonu
  • Çevre ve Sağlık Komisyonu
  • Plan ve Bütçe Komisyonu
  • Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu
  • Ulaşım Komisyonu

9. Komisyonlar ne kadar süreyle görev yapar?

Komisyonların görev süresi en fazla bir yıl olabilir. Görev süresi, meclis kararıyla kuruldukları anda belirlenir ve bu sürenin sonunda yeniden oluşturulmaları gerekir. Bu durum, komisyonların her dönem yeniden yapılandırılmasını ve güncel temsil dağılımına göre oluşmasını sağlar.

10. Komisyonların karar alma süreci ve çalışma takvimi nasıldır?

Komisyonlar, meclis toplantısından sonra aşağıdaki süreler içinde çalışmalarını tamamlamalıdır:

• İmar komisyonları: En geç 10 iş günü
• Diğer ihtisas komisyonları: En geç 5 iş günü

Komisyonlar raporlarını belirtilen süreler içinde meclise sunmakla yükümlüdür. Süresi içinde rapor sunulmaması halinde, konu doğrudan meclis başkanlığı tarafından gündeme alınır.

11. Komisyon toplantılarına kimler katılabilir?

Komisyon toplantılarına yalnızca meclis üyeleri değil, konuyla ilgili uzman ve temsilciler de katılabilir. Ancak bu kişiler oy hakkı olmaksızın yalnızca görüş bildirme amacıyla toplantılarda yer alırlar.

Katılabilecek kişiler arasında şunlar yer alır:

• Mahalle muhtarları
• Kamu kurumlarının temsilcileri
• Meslek kuruluşları (örneğin odalar, birlikler)
• Üniversiteler
• Sendikalar
• Sivil toplum kuruluşları
• Uzman kişiler

Bu düzenleme, yerel karar alma süreçlerinde katılımcılık, şeffaflık ve uzmanlık ilkelerini güçlendirmektedir.

12. Komisyon raporları kamuya açık mıdır?

Evet. Kanuna göre komisyon raporları alenidir. Belediye tarafından çeşitli yollarla halka duyurulması gereklidir. Ayrıca isteyen kişi veya kurumlara, maliyetini aşmayan bir bedel karşılığında meclis tarafından belirlenen usulle verilebilir.

13. Komisyon çalışmalarında uzman desteği alınabilir mi?

Evet. Kanun, komisyonların daha sağlıklı kararlar alabilmesi için uzman kişilerden yararlanabilmesini açıkça düzenlemiştir. Bu uygulama, teknik bilgi gerektiren konularda belediye meclisinin daha isabetli kararlar almasına olanak tanır.

14. İhtisas Komisyonları Hakkında Daha Fazlası İçin

İhtisas komisyonlarının yapısı, görevleri, çalışma usulleri ve üyelerine ilişkin düzenlemeleri içeren 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun ilgili hükümlerini sesli mevzuat kütüphanemizden dinleyerek takip edebilirsiniz.

🎧 İhtisas Komisyonları ile ilgili mevzuat metinlerine aşağıdaki bağlantılardan sesli erişim sağlayabilirsiniz..

İhtisas komisyonlarına üye seçimi için hesaplamalarda Türkiye Belediyeler Birliği’nin ihtisas komisyonlarına üye seçimi için hesaplama yazılımından yararlanılabilir.

Stratejik yönetim alanında uzman ekibimiz, kurumsal, yönetimsel ve kişisel gelişiminize yönelik danışmanlık ve eğitim hizmetleri sunmaktadır. Bu hizmetlerle, organizasyonel verimliliğinizi artırabilir ve yönetim becerilerinizi geliştirebilirsiniz. Ayrıca kurumsal kapasitenizin mevcut durumuna ilişkin ücretsiz ön değerlendirme raporu talep edebilirsiniz. Hizmetlerimiz hakkında daha fazla bilgi almak için bizimle iletişime geçin.

Güncel konulardan haberdar olmak için sosyal medya hesaplarımızdan bizi takip edin..

• LinkedIn
• X
• Instagram
• YouTube