Akıllı şehir kavramı günümüzde kentlerin daha sürdürülebilir, yaşanabilir ve verimli hale getirilmesini amaçlayan bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır. Almanya, 44 şehirle akıllı şehir stratejilerinde öncü konumda bulunurken, Avustralya 21 şehirle ikinci sırayı ve ABD ise 15 şehirle üçüncü sırayı almaktadır. Türkiye’de sadece 5 şehrin akıllı şehir stratejisi bulunmaktadır.

Dünyada Akıllı Şehir Uygulamaları

Dünyadaki uygulamalara baktığımızda akıllı şehir mevzuatında bilgi güvenliği, teknolojilerin birlikte çalışabilirliği ve açık kaynak teknoloji kullanımı gibi konuların ön plana çıktığı görülmektedir. Akıllı Şehir uygulamalarının odak noktaları ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir.

Dünyada bölgesel bazlı akıllı şehir uygulamalarında; Avrupa’da, akıllı şehirler karbon emisyonlarını azaltmayı, genç ve yaşlı nüfusu desteklemeyi, maliyetleri düşürmeyi ve veri kullanımını artırmayı hedeflerken; Amerika’da ise yeni iş imkanları yaratma, ekonomiyi canlandırma ve dijitalleşmeyi teşvik etme odaklı çalışmalar yapılmaktadır. Asya’da, tüketimin etkinleştirilmesi, kamu hizmetlerinin modernleştirilmesi ve şehirlerin yeniden yapılandırılması önceliklidir. Orta Doğu ve Afrika’da ise fon eksikliği ve yeni endüstrilerin oluşturulması öncelik taşıyan konular arasında bulunmaktadır. Görüldüğü üzere her bölge, kendi gereksinimlerine uygun olarak farklı akıllı şehir uygulamalarına odaklanmaktadır.

Almanya, 44 şehirle akıllı şehir stratejilerinde öncü konumda bulunurken, Avustralya 21 şehirle ikinci sırayı ve ABD ise 15 şehirle üçüncü sırayı almaktadır.

Türkiye’de Akıllı Şehir Uygulamaları

Ülkemize baktığımızda ise İstanbul, Sakarya, Bursa, Malatya, Konya akıllı şehir stratejisi olan şehirlerimizdir. Akıllı şehir uygulamaları bölgesel farklılıklar göstermekle birlikte ağırlıklı olarak bina, ulaşım ve enerji alanlarında yoğunlaşmaktadır.

Ülkemizde akıllı şehir stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulamaları Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Bakanlık bu noktada öncelikli olarak On İkinci Kalkınma Planı’nda yer alan 3.4.3. Şehirleşme başlığı altında yer alan politika ve tedbirleri referans almaktadır.

On İkinci Kalkınma Planı 3.4.3. Şehirleşme

857. Yerel yönetimlerin akıllı şehir uygulamaları yerel ihtiyaçlara göre belirlenen öncelikler ve geliştirilen standartlar çerçevesinde gerçekleştirilecek, uygulamalarda yerli ürünlerin kullanımı yaygınlaştırılacaktır.
857.1. Yerel yönetimlerin akıllı şehir uygulamalarını hayata geçirme kapasiteleri artırılacaktır.
857.2. Yerel ihtiyaçlara göre belirlenen öncelikler ve geliştirilen standartlar çerçevesinde yerel yönetimlerde akıllı şehir uygulamaları yaygınlaştırılacak, yerli ürün ve teknoloji oranları kaynak tahsisinde dikkate alınacaktır.

Akıllı Şehir Politikaları

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planı’nı incelediğimizde akıllı şehir uygulamaları ile ilgili bir amaç ve ona bağlı 3 hedef belirlendiği görülmüştür. Genel olarak değerlendirdiğimizde yerli ve milli akıllı şehir uygulamalarının yaygınlaştırılması, veriye dayalı coğrafi bilgi sistemlerinin geliştirilmesi ve yerel yönetimlerin hizmet kapasitesinin geliştirilmesi ile ilgili çalışmalara odaklanıldığı görülmektedir.

Akıllı şehir uygulamaları, dünyada sürdürülebilirliği sağlamanın önemli yollarından kabul edilmektedir. Bu kapsamda Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sürdürülebilirlik ihtiyaçlarından yola çıkarak 2024 -2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’nı oluşturmuştur. Bu eylem planı “İleri toplum, ileri teknoloji, sürdürülebilir ve dirençli dünya” vizyonu ile toplumun teknolojik olmanın ötesinde, aynı zamanda sürdürülebilir ve dirençli bir bakış açısıyla ilerlemesini hedeflemektedir.

Rehberlik

2024 -2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında şehirlerin yerel dinamiklerine ve ihtiyaçlarına uygun olarak akıllı şehir dönüşümünü başarıyla gerçekleştirmiş örnek şehirler belirlenerek, düşük olgunluk seviyesindeki şehirlere rehberlik edecek bir rehberlik mekanizması oluşturulması planlanmıştır.

Altyapı

Bu süreçte, akıllı şehir ekosistemi güçlendirilecek, mevzuat altyapısı oluşturulacak ve finansman çeşitlendirilerek etkin kullanımı sağlanacaktır. Yerel ve ulusal düzeyde akıllı şehir yönetişim mekanizmaları kurulacak, toplumsal farkındalık artırılacak ve ulusal altyapılar güçlendirilecektir. Ayrıca, metaverse ve interaktif ikiz uygulamalarıyla akıllı şehir yönetişimini destekleyecek yeni teknolojik yaklaşımlar geliştirilecektir.

Teşvik ve İzleme

Bu çerçevede, açık veri platformları yaygınlaştırılacak, yerli teknolojilerin geliştirilmesi teşvik edilecek ve kent içi ulaşımın sürdürülebilirliği için teknolojik dönüşümler gerçekleştirilecektir. Ayrıca, iklim değişikliğiyle mücadelede akıllı şehir çözümlerinin kullanımı artırılacak ve şehirlerin dirençlilik seviyeleri yükseltilecektir. Kültürel ve sanatsal gelişime de odaklanacak olan strateji, uluslararası iş birliğini artırarak şehirlerin akıllı şehir olgunluk seviyelerini belirleyip sürdürülebilirliklerini sağlayacak bir endeks oluşturmak hedeflenmektedir. Kentsel yaşam kalitesini ölçmeye yönelik programlar geliştirilecek ve 2024-2030 arası süreçte strateji ve eylem planının hayata geçirilmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesi sağlanacaktır.

Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’nın uygulanmasında belediyeler kritik bir role sahiptir. Belediyeler, kendi stratejik planları içinde akıllı şehir dönüşümünü planlayarak ve projelerini hayata geçirerek ulusal hedeflerin yerel düzeyde uygulanmasına katkı sağlayacaklardır.

Kaynak:
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planı
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2024-2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı