Sayıştay Başkanlığı, 2023 yılı belediye denetim raporlarını geçtiğimiz ay yayımladı. TBMM adına denetim yapan Sayıştay’ın denetim raporlarının gerçekleri yansıtıp yansıtmadığı kamuoyunda zaman zaman tartışılmakta. Parti, ideoloji, kişisel menfaat vb. gibi insani yani doğal zekayı etkileyebilen unsurlar devre dışı bırakıldığında bu raporlar nasıl olurdu?

Yok ama “Mevzuata Uygun”

Sayıştay tarafından denetlenen Ankara’da bir ilçe belediyesinin denetim raporunda; aslında mevzuata göre eksik ve hatalar bulunan stratejik yönetim dokümanlarının, mevzuata uygun hazırlandığı ve zamanında yayımlandığı yazılmış. Uygulamada; idare tarafından belediye meclisine sunulması gereken doküman, meclise sunulmamış çünkü hiç hazırlanmamış. Sayıştay’a göre “mevzuata uygun”… Şefafflık, hesap verebilirlik… Ama kim takar gerçekleri, değil mi?

Yeri gelmişken bir parantez açmak istiyorum. Belki bunu ayrı bir yazı konusu olarak ele almak daha doğru olacak ama bir iki cümle etmeden geçmek istemedim. Yerel yönetimlerden haberi olmayan meclis üyeleri; idarenin yapacağı yatırımları, stratejileri, kullanacağı bütçeyi ve uygulama sonuçlarını meclise sunmadığında, hesap sorma ve onay verme görevlerini yerine getirmediklerini bilmelidirler. Siyasi partiler de bu konuda meclis üyelerini seçerken ve eğitim verirken titiz davranmalıdırlar. Bahsi geçen idarede, plan ve raporlar meclise sunulmuyor ve meclis üyelerinin sesi çıkmıyor.

Yapay Zeka mı, Doğal Zeka mı?

Burada aklıma şu soru geliyor: Bir yapay zeka bu raporu hazırlamış olsaydı, muhtemelen algoritmasındaki bir hata yüzünden bunu yapmış olurdu. Etik kodlamalar eksik kalmış, şeffaflık ve hesap verebilirlik parametreleri yanlış ayarlanmış der, sistemi revize ederdik. Ama bu raporu insanlar hazırladı. Doğal zeka! Deneyimli, yıllarca eğitim almış, mevzuatın her satırını ezbere bilen insanlar…

Şimdi düşünelim. Yapay zeka dürüst bir şekilde “Mevzuata uygun değil, eksikler var, şeffaflık sağlanmamış” diyebilir miydi? Muhtemelen evet. Ama doğal zekanın elleriyle hazırlanmış bu raporda, bırakın eksiklikleri, belediyenin bir nevi üstün başarı madalyası aldığını okuyoruz. İronik, değil mi? Şeffaflık adına çalışması gereken denetim mekanizması, şeffaflığın üzerini örten bir sise dönüşüyor.

“Esnek” Etik İlkeler

Peki, doğal zekanın etik yönüyle ilgili ne yapabiliriz? Belki de insanlar etik derslerini yapay zekadan almalı. Zira yapay zeka, açık bir şekilde kodlandığında ve uygun verilerle beslendiğinde, kimseyi kayırmaz. Parti, ideoloji ya da kişisel menfaat gözetmez. Oysa ki doğal zeka bazen o kadar doğal ki, tüm bu çıkarları göz önünde bulundurarak etik ilkeleri “esnek” bir şekilde yorumlayabiliyor.

Yapay Zekanın Soğuk Yüzü

Yapay zeka ve doğal zeka arasında bir etik yarış düzenlesek, kazanan kim olurdu dersiniz? Belki de bu sorunun yanıtı, denetim raporlarında saklıdır. Gelecekte bir gün, şeffaflık kavramını gerçekten anlayan bir yapay zeka, bu doğal zeka hatalarını düzeltmek için görevlendirilebilir. Ama o zamana kadar, mevzuata uygun olduğu iddia edilen belgelerle dolu, insanın sıcak dokunuşlarını taşıyan denetim raporlarını okumaya devam ederiz.